Emigracioni, një fenomen i viteve ’90, gjeti të papërgatitur si “nënën” që e mbarti, ashtu edhe “familjet “ që e pritën. Sipas statistikave të INSTAT Shqipëria në 30 vitet e fundit ka krijuar një kontigjent prej më shumë se 1 500 000 emigrantësh të shpërndarë në Europë dhe më gjerë, me përqëndrim gjigand në shtetet fqinje, Greqi dhe Itali. Në Greqi, nga regjistrimi i fundit i popullsisë, rezultuan të regjistruar rreth 700 000 emigrantë të ligjshëm.
Historiku i komunitetit të emigrantëve shqiptarë në Greqi, filloi spontanisht me eksodet e para. Kushtet fillestare të emigrimit qenë të panjohura për Shqipërinë tranzitore postkomuniste dhe të pa parashikueshme për Greqinë, e cila akoma edhe sot eksperimentohet në politikat emigratore, herë duke “birësuar” karakterin e saj demokratik dhe herë duke shfaqur tipare të mbetura nga “shteti-komb”, që duket se ka rrënjë të thella jo vetëm në shtetin grek, por edhe në mbarë territorin europian.
Përpos spontanitetit të krijuar nga kjo situatë, me procese formale ,shumë herë të dhimbshme, me shkelje të të drejtave te njeriut, me fyerje të personalitetit individual, komuniteti shqiptar, arriti të krijojë një nivel mbijetese dhe jetese, që tejkalon çdo parashikim. Ky komunitet njohu përqafimin individual të fqinjit, përballë politikave emigratore fillestare dhe kryeneçe të shtetit. Shumë herë ra pre e përplasjeve diplomatike të dy shteteve. Sot mund të themi që ka arritur të jetë i moderuar.
Në këtë vazhdë mbijetese dhe jetese, emigrantët e Greqisë, nuk e ndalën për asnjë moment evoluimin e tyre ekonomik, duke u bërë një faktor i fortë ndikues me remitancat e tyre, në ekonominë e brishtë të Shqipërisë, e cila u përball jo pa dhimbje me proceset e ekonomisë së tregut të lirë. Përveç ekonomisë, emigranti shqiptar u bë mbartës i kulturës, teknikës dhe njohurisë shkencore, të cilën e përqafoi lehtë dhe me mirëdashje. Duke përcjellë kështu në Shqipërinë postkomuniste një frymë tjetër, e cila evoluonte me hapa të qëndrueshëm drejt të ardhmes së saj europiane. Brezi i parë i emigrantëve krijoi themelin për brezin e dytë që u rrit dhe u lind në tokën fqinje, i lidhur shpirtërisht dhe mendërisht me atdheun e lenë pas, si pjesë e pandarë e të përditshmes. Brezi i parë, fali mbështetje duke i krijuar brezit të dytë, përcjellësin imagjinar të dijes, kulturës dhe frymës europiane mes tij dhe Shqipërisë. Por edhe duke krijuar një faktor të fuqishëm shoqëror dhe politik, brenda shoqërisë greke dhe këtu qëndron forca dhe dëshira e komunitetit tonë për vazhdimësi, jo vetëm ekonomike, por edhe politike.
Me fillimin e vitit 2019, u bëmë të gjithë dëshmitarë të një fakti historik, që tejkaloi çdo parashikim në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Në zgjedhjet bashkiake, europarlamentare dhe parlamentare, në listat e kandidateve, u renditën edhe shumë qytetarë të origjinës shqiptare, me nënshtetësi greke. Personalitete, plotësisht të integruar dhe të respektuar në shoqërinë vendore. Veçanti e pjesëmarrjes së tyre ishte, që kjo pjesë kandidatësh, u propozua nga rryma dhe grupime të majta, të mbështetura kryesisht nga Partitë Politike SIRIZA dhe KINAL, në një farë mënyre edhe nga grupime që në zgjedhje vinin si forca të pavarura. Ishte hera e parë, që masivisht qytetarët e kombësisë shqiptare, nuk përfaqësuan me punëtorin e pakualifikuar, por figurën dhe faktorin politik. Dhe ky fakt duhet të shënohet në histori, sepse u tejkalua stereotipi i të qënit “shqiptar”, ku identiteti përmbyllte edhe një sërë nënstereotipesh të tjera. Nga ana tjetër, ky kandidim, erdhi në një situatë politike tejet të acaruar, me qeverinë e majtë që përpiqej për reforma të buta dhe opozitën konservatore, e cila për më shumë se dy vjet, kërkonte zgjedhje të parakohshme. Pa përmendur këtu situatën ekonomike të rënduar nga kriza që shoqërisë greke i serviri politikën e memorandumeve, politikën e “thjeshtësisë”, që presupozoi rroga, pensione dhe subvencione të prera në mes dhe shumë herë edhe të kanceluara, si dhe çështjen e rendësisë madhore të emrit të Maqedonisë, çështje që i kushtoi shumë qeverisë së majtë. E pra, në një situatë të tillë, u zhvilluan zgjedhjet e qeverisjes vendore dhe ato europarlamentare, duke shënuar një humbje të thellë për Partinë e majtë në fuqi dhe duke çuar në qeveri Opozitën e djathtë, fituese me më shumë se 9%.
Përsa i përket kandidatëve shqiptarë me nënshtetësi greke: erdhen nga fusha e biznesit, e shkencës, e politikës dhe e shoqërisë civile; njerëz të integruar, të respektuar dhe të promovuar në të dyja vendet. Pjesëtarë të një shtresë shoqërore, që Greqisë i dha dhe i jep energji, punë të kualifikuar, ndikim ekonomik dhe politik, mendje dhe etike. Shqipërisë i dha Ambasadorët pa titull dhe protokoll.
Pritshmëria, që kandidatët patën nga komuniteti shqiptar votues, mbase mendohej pak më e madhe nga çfarë ishte në realitet. Sepse ajo pjesë e komunitetit shqiptar që voton, akoma nuk ka themeluar bindjen politike dhe shoqërore të thellë, ku vota luan rolin vendimtar. Jo për faj të komunitetit, por sepse ky komunitet që në mazhorancë i takon moshës nga 18-30 vjeç, u rrit dhe po maturohet, nën trysninë e krizës ekonomike dhe politikave emigratore, në të cilat akoma Greqia eksperimentohet, si vendi europian që ka pritur 30 vitet e fundit rrymat më të mëdha të emigrantëve dhe refugjatëve. Pra, ky brez është akoma në proces maturimi politik.
Nga ana tjetër, humbja e thellë e së majtës, ku pjesë e saj qenë edhe kandidatët shqiptarë, tregoi një opozitë tepër ofensive dhe tepër të fuqishme, e cila u ngrit me rezultat fitues të thellë. Humbja nuk ishte e kandidatëve shqiptarë, por e së majtës ku ata përfaqësuan.
Kësaj humbje, iu shtua kritika e ushtruar kryesisht në rrjetet sociale e bashkëatdhetarit për bashkëatdhetarin. Përsa i përket kësaj kritike, ku u anatemua edhe qeliza e fundit e gjakut shqiptar që nuk votoi shqiptarin, lindi pyetja e vetëdijshme pas “dështimit” që patëm si komunitet: si është e mundur të mos kemi reagim për mospërfaqësimin tonë institucional në shtetin mëmë, dhe konkretisht në Këshillin e Diasporës, aty ku u bë ç’ishte e mundur nga të përfaqësuarit, për t’u kanceluar dhe asgjesuar çdo kandidat i yni dhe rezultati ishte, të përfaqësohemi insitucionalisht në Këshillin e Diasporës nga përfaqësues të cilët jetojnë jashtë territorit grek shumë vite tashmë?
Për çudi, vendin e çdo kritike e mori heshtja e pranimit. Ky ishte rasti ku nuk pati garë, ku nuk pati votë dhe ku u pranua rezultati për një proces, mungesën e transparencës të së cilit, e nënshkroi vetë komuniteti shqiptar në Greqi.
Por, siç thashë edhe me lart, Kandidatët tanë në Greqi, hapën rrugën të parët për kandidime të tjera. Eksperienca e tyre, do t’u vlejë atyre personalisht në një kandidim të ardhshëm, por edhe kandidatëve të tjerë që do të vijojnë.
Duke u kthyer përsëri në përfaqësimin tonë në shtetin mëmë dhe duke iu referuar ingranimit politik të një pjese të caktuar të emigrantëve në procesin demokratik zgjedhor të shtetit grek, mund të themi hapur që ky ingranim i ndryshoi kësaj kategorie përgjithmonë statusin e emigrantit shqiptar, duke e kthyer atë tashmë në një Faktor, i cili do të maturohet me punë, strategji dhe politikë, duke pretenduar tashmë të zgjedhë dhe të zgjidhet.
Ajo ç’ka përbën të drejtë morale dhe politike të shtetit mëmë, përballë emigrantit, është themelimi i të drejtës së votës elektronike, pra i votimit në distancë, i cili do të përfshijë masivisht komunitetin emigrues, duke i dhënë më në fund të drejtën e pamohueshme demokratike të votës, të zgjedhjes dhe të zgjedhurit. Pra votoj dhe votohem. Një proces dhe e drejtë, e cila po pengohet masivisht nga mosvotimi i ligjit për ndryshimet në Kodin Zgjedhor nga opozita në Shqipëri, me mospjesëmarrjen e saj në votimiet për ndryshimin e ligjit.
Me veprimtari të lartë politike, sot emigrantët e Greqisë, kanë krijuar Strukturat e Partisë Socialiste të Degës Greqi, të zyrtarizuara dhe të përfaqësuara në Kongres me Delegate, në Asamblenë Kombëtare me 4 anëtarë dhe natyrisht me një anëtarësim që shtohet dita-ditës brenda strukturave. Ky fakt dhe vetëm, krijon përgjegjësinë e thellë politike të çdo Partie, që përfaqësuesit e emigracionit, të propozohen nga komuniteti i çdo vendi përkatës, si njohës të thellë të problematikave të komunitetit shqiptar me vendet pritëse, por në shumë raste edhe me vendin mëmë. Përfaqësim i cili do të kushtëzohet nga integriteti personal i përfaqësuesit dhe vetëm. Vota elektronike në distancë dhe përfshirja e emigrantit jo vetëm si zgjedhës, por edhe si i zgjedhur, do të përbëjë një hap të madh në demokratizimin e të gjitha proceseve të politikbërjes shqiptare. Sepse Emigracioni përbën Faktor dhe nuk duhet të mbetet Aktor, në skenën politike shqiptare.